Μετεξεταστέοι στην Αυτογνωσία

Στην εποχή της πληθώρας γνώσεων, της ευκολίας πρόσβασης στη γνώση, της εκπαίδευσης η οποία σκοπό έχει την γνώση των άλλων του κόσμου γύρω μας, πόσο άραγε γνωρίζουμε τον εαυτό μας ; πόσο ασχολούμαστε να γνωρίσουμε τον εαυτό μας, πόσο εκπαιδευόμαστε στην αυτογνωσία και τελικά πόσο κατανοούμε ότι η έλλειψη αυτογνωσίας είναι η μήτηρ των δεινών μας ως φυλής και ατομικά.

Κάποτε στην Αρχαία Ελλάδα έζησε ο Πυθαγόρας ο Διδάσκαλος της Αυτογνωσίας.

Ο Πυθαγόρας είχε πολλούς και πιστούς μαθητές. Κάθε φορά που έμπαιναν στο σπίτι του τους έλεγε να λένε τα εξής. Που έσφαλα; τι έκανα; τι έπρεπε να κάνω και δεν έκανα;

Ήταν εξαιρετικά δύσκολο να γίνει κανείς δεκτός στη Σχολή των Πυθαγορείων, και ακόμη και όταν γινόταν δεκτός, κανείς απαιτούνταν πλήρη μυστικότητα για τα πάντα όσα άκουγε ή έβλεπε εκεί μέσα (όσα άκουγε ή έβλεπε μόνο, διότι του απαγορευόταν να μιλάει εκεί, να πει έστω και την παραμικρή λέξη, για αρκετά χρόνια).

Ο υποψήφιος μαθητής καλούταν στο Γυμναστήριο της Σχολής, όπου συμμετείχε σε ασκήσεις μαζί με τους άλλους μαθητές. Η πάλη απαγορευόταν από τον Πυθαγόρα, διότι έλεγε ότι εκείνοι που προορίζονται για την άσκηση της αρετής, δεν έπρεπε να κυλιούνται στο χώμα σαν τα ζώα.

Ακολουθούσε συμπόσιο κατά το οποίο ο υποψήφιος δεχόταν όλων των ειδών τις παράξενες ερωτήσεις, στις οποίες έπρεπε να απαντήσει αβίαστα και ελεύθερα. Ο Πυθαγόρας και οι συνεργάτες του παρακολουθούσαν με προσοχή τους μορφασμούς, τις όψεις και το γέλιο του υποψήφιου, βγάζοντας συμπεράσματα για την προσωπικότητα του, τον «φυσιογνωμούσαν» όπως έλεγαν.

Αργότερα, ο υποψήφιος καλούταν σε ένα σπήλαιο, στο οποίο οι θρύλοι έλεγαν ότι υπήρχαν φαντάσματα και κακά πνεύματα, και του ζητούσαν να περάσει μία νύχτα μόνος του μέσα στο σπήλαιο αυτό. Αυτός που δεν τα κατάφερνε να παραμείνει εκεί, απορριπτόταν ως ασθενής και επιπόλαιος χαρακτήρας. Αν ο υποψήφιος περνούσε επιτυχώς αυτές και άλλες άγνωστες δοκιμασίες, γινόταν δεκτός στην πρώτη τάξη της Σχολής, όπου η φοίτηση του διαρκούσε πέντε ολόκληρα χρόνια.

Σ' αυτό το χρονικό διάστημα, υπέρτατος νόμος ήταν η απόλυτη σιγή. Ο μαθητής ήταν υποχρεωμένος μόνο να ακούει και να μη ρωτά τίποτε, να μη σχολίαζε: τίποτε, να μη μιλάει σε κανέναν, (στην είσοδο της Σχολής υπήρχε η επιγραφή «Εκάς Βέβηλοι», δηλαδή μακριά οι βέβηλοι από εδώ, οι «αμύητοι», δηλαδή -από το «μύω»- αυτοί που δεν μπορούν να κρατήσουν το στόμα τους κλειστό -και όχι κάποιοι «βέβηλοι» με τη θρησκευτική έννοια του όρου, δηλαδή ιερόσυλοι ή κάτι τέτοιο.

Το μόνο δόγμα ήταν το «Αυτός Έφα» (που σήμαινε, αυτό το είπε ο Πυθαγόρας, και άρα είναι ορθό και άρα δεν σηκώνει αμφισβήτηση). Οι μαθητές και μαθήτριες αυτής της πρώτης τάξης, ονομαζόντουσαν «ακουσματικοί», και αποτελούσαν το «Ομακόειον» (δηλαδή αυτούς που ακούνε όμοια), που ήταν κοινόβιο, και συντηρούνταν από κοινό ταμείο στο οποίο οι μαθητές είχαν καταθέσει όλη την περιουσία τους. Τα πρώτα μαθήματα ήταν πολύπλοκες διδαχές ηθικής και φιλοσοφίας. Κατά τη διάρκεια αυτών των πέντε ετών, ο μαθητής δεν συναντούσε ποτέ τον ίδιο τον Πυθαγόρα αλλά τους συνεργάτες του (που αναφέρονταν σε αυτόν λέγοντας «Αυτός» και όχι λέγοντας «ο Πυθαγόρας»), και με κάποιους εκλεκτούς ο Πυθαγόρας επικοινωνούσε με ραβασάκια, όπου τους έγραφε διάφορα αινιγματικά μηνύματα.

Μετά τα πέντε χρόνια, αν ο Πυθαγόρας έκρινε ότι ο μαθητής ήταν άξιος «προαγωγής», τον ανακήρυττε «εσωτερικό μαθητή» και τον δεχόταν στην αληθινή Σχολή. Τότε άρχιζε να μαθαίνει για τους αριθμούς και τα γεωμετρικά σχήματα και τη μουσική.

Η μεγαλύτερη αρετή, κατά τον Πυθαγόρα, ήταν η φιλία, και ίσως γι' αυτό έπρεπε να αποδείξει ότι είχε μεγάλες αρετές για να γίνεις φίλος του. Η φιλία για τους Πυθαγόρειους ήταν «εναρμόνιος ισότης» (μια κωδική φράση που ουσιαστικά σήμαινε ότι πρέπει να κάνεις φίλους μόνο τους ίσους σου). Όταν ρωτούσαν τον Πυθαγόρα τι εννοούσε με τη λέξη «φίλος» (γνωρίζοντας ότι άλλα έλεγε και άλλα εννοούσε), ο Πυθαγόρας απαντούσε: «άλλος εγώ». (Στα συμπόσια, μερικοί γνωρίζοντας πόσο καλός ήταν στη φυσιογνωμική, τον ρωτούσαν να τους πει για τον χαρακτήρα τους κρίνοντας τη φυσιογνωμία τους, κι εκείνος απλά έλεγε το περιβόητο: «Υπάρχει πιο εύκολος τρόπος: δείξε μου τον φίλο σου να σου πω ποιος είσαι...»).

Και φανταστείτε τους Νεοέλληνες, μαθητές του Πυθαγόρα με το φουσκωμένο εγώ τους να πρέπει να ασκηθούν πέντε χρόνια στη δοκιμασία της σιωπής, στη δοκιμασία του να μην σχολιάσουν, να μην αρχίζουν να κραυγάζουν, να ειρωνεύονται, να μιλάνε όλοι μαζί χωρίς τελικά να βγαίνει κάποιο συμπέρασμα. Να μην σχολιάσω την αρετή της φιλίας.....στη παρούσα φάση.

Φανταστείτε το δύσμοιρο Πυθαγόρα σε ένα τηλεοπτικό πάνελ, να αντιμετωπίζει τους "αμύητους" Νεοέλληνες και να φυσιογνωμεί (ιδίως σε πάνελ πολιτικών) ή σε οποιαδήποτε καθημερινή συζήτηση, όπου η έλλειψη σιωπής και διαλόγου θεωρείται ένδειξη ανώτερης διανοητικής κατάστασης (τον πήρα από τα μούτρα δεν τον άφησα να πεί κουβέντα), η σιωπή δειλία (δεν μιλάς ε, τι να πεις βρε βλήτο...), έλλειψη μαγκιάς (καθόταν αμίλητος σαν κότα.....) και άλλα πολλά, τα οποία θα οδηγούσαν το Πυθαγόρα να βάλει το πιστόλι στο κρόταφο ή να πιεί (ποιό σύνηθες στην αρχαιότητα) μια νταμιτζάνα κώνειο.

Στη εποχή που ανακαλύπτουμε το τεράστιο διάστημα και το απειροελάχιστο κουάρκ, δεν έχουμε σκύψει μέσα μας να δούμε και να βρούμε τα δικά μας πάθη, να εκτιμήσουμε το τεράστιο μεγαλείο του ανθρώπου του κατέχοντος την αρετή της αυτογνωσίας, εφαρμόζοντας το "εν οίδα ότι ουδέν οίδα".

Μόνο μιλώντας ταπεινά γι΄αυτά που δεν γνωρίζουμε, παρά κομπορρημονώντας για αυτά που πιστεύουμε ότι γνωρίζουμε, σιωπώντας και αναζητώντας ταπεινά τη γνώση, καλλιεργώντας το διάλογο, έχουμε μια ελπίδα να επαναπροσδιορίσουμε τη πορεία μας ως άτομα και ως φυλή ανθρώπων που πατούν σε χώματα που πάτησαν πνεύματα όπως ο Σωκράτης, ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης, ο Πυθαγόρας, ο Ηράκλειτος και τόσοι άλλοι.

Δεν τολμώ να πω βέβαια απόγονοι αυτών, γιατί γι' αυτό το έπαθλο θα έπρεπε για τα επόμενα δεν ξέρω πόσα χρόνια να βυθιστούμε ως χώρα σε απόλυτη σιωπή και να επικοινωνούμε ως κωφάλαλοι, κωφοί και άλαλοι, μήπως και καταλάβουμε ότι αυτός που κάθεται σαν κότα τελικά κάνει το αυγό και όχι ο κόκορας που ξελαρυγγιάζεται.....

http://www.xrysalogia.gr/aytognosia_pyth.html
http://el.wikipedia.org

Posted in: 'Ανθρωπος